Αλχημεία: Υπαρξιστική θεωρία, ή πρωτόγονη χημεία; - μέρος 1ον

Η καταγωγή του ονόματος

Η Αλχημεία, ή Αρχημία όπως θεωρείται από πολλές πηγές ότι ήταν η αρχική ονομασία της Αλχημείας, πιθανότατα προέρχεται από τη λέξη «αρχημίς», που αναφερόταν στους ιερείς της Ίσιδος στην Αρχαία Αίγυπτο. Η άποψη ότι η λέξη Αρχημία προσδιορίζει τη χημεία του αργύρου, μια άποψη που υποστηρίχθηκε από κάποιους μελετητές της, δε θεωρείται πλέον έγκυρη. Ακόμη, η αρχαιοελληνική υπόθεση ότι η Αρχημία προκύπτει από τις λέξεις αρχή+μία, η μια και ενιαία αρχή και αιτία των πάντων, έχει γίνει δεκτή από αρκετούς ερευνητές. Είναι γνωστή ακόμη η ερμηνεία ότι η λέξη Αλχημεία σχετίζεται με το αρχαίο όνομα της προϊστορικής Αιγύπτου –χώρα της Κεμ, ή κοκκινόμαυρη χώρα– καθώς και με το όνομα Αλ Κιμίγια, που είναι το μαύρο χρώμα. Η Αλχημεία έχει ακόμη χαρακτηριστεί από το φιλόσοφο Ζώσιμο και ως Σοφία. Θεμελιωτής της Αλχημεία θεωρείται ο Ερμής ο τρισμέγιστος της Αιγύπτου και για το λόγο αυτό στην Αρχαία Ελλάδα η Αλχημεία έγινε γνωστή και ως Ερμητική επιστήμη. Στην αρχαιοελληνική παράδοση ακόμη, βλέπουμε την Αλχημεία να σχετίζεται και με τον Θεό Ήφαιστο. Το όνομα Αλχημεία το πρωτοσυναντούμε γραπτώς το 350 μ.Χ. στην αστρολογική πραγματεία του Φιρμίκου. Σύμφωνα με αυτό το σύγγραμμα, η Αλχημεία ήταν το όνομα που απέδιδαν οι αμύητοι στην Αρχημία, συγχέοντας αυτή με την προ-χημεία, όντας ανίκανοι να συλλάβουν την ουσία πίσω από τα σύμβολα και τους κώδικες, που αυτή χρησιμοποιούσε.

Ιστορία της Αλχημείας

Η αρχή της Αλχημείας είναι άγνωστη. Το πλέγμα των αλληγοριών και συμβόλων, που αυτή χρησιμοποιούσε συγχεόταν συχνά με ρεαλιστικές και πραγματικές της όψεις και συνθήκες και ενώ θα ήταν εφικτό να αναζητήσει κάποιος τις πηγές της εξωτερικής Αλχημείας, ή προ-χημείας, η καταγωγή της Αλχημείας διαφεύγει όταν αναζητά κανείς την πηγή της εσωτερικής Αλχημείας, ή Αρχημίας.

Όσον αφορά τις παραδόσεις της εσωτερικής Αλχημείας αρκετοί μελετητές αναφέρονται σε συσχετισμούς της με πολλούς αρχαίους μύθους, όπως ο μύθος του διαμελισμού του Όσιρη και της Ίσιδος, ο μύθος του Διόνυσου του Ζαγρέα, ο μύθος του Προμηθέα, κ.α. Στο βιβλίο του Ενώχ αναφέρεται ότι οι απόκρυφες τέχνες, μεταξύ των οποίων και η Αλχημεία, διδάχτηκαν στους ανθρώπους από τους αγγέλους του Θεού, που ήρθαν σε γάμο με τις κόρες των ανθρώπων. Ενδεχομένως αυτή η κάπως κεκαλυμμένη αναφορά αναφέρεται στη μυστηριακή ή θεϊκή καταγωγή της Αλχημείας.
Τελικά, φαίνεται να υπάρχουν τουλάχιστον τρεις πιθανές εκδοχές για την καταγωγή της Αλχημείας, η Ελληνική, η Αιγυπτιακή και η Κινεζική, που τη συνδέει με τον Ταοϊσμό. Από όσο γνωρίζουμε η πρώτη καταγεγραμμένη άνθηση της Αλχημείας ήταν στην ακμή του Αιγυπτιακού πολιτισμού, καθώς και κατά τους κλασσικούς χρόνους, στην Ελλάδα. Η Αλχημεία δεν ήταν άγνωστη στους λαούς της Μεσοποταμίας, της Συρίας και γενικότερα στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Ο Μέγας Αλέξανδρος κατά μια άποψη φαίνεται να διέδωσε τις αρχές της Αλχημείας στην Ινδία και την Κίνα. Κατά τη πρώϊμη ρωμαϊκή περίοδο οι γνωστότεροι αλχημιστές είναι οι: ο Γαληνός, ο Αρχιμήδης, ο Διοσκουρίδης, η Κλεοπάτρα, ο Βιτρούβιος και ο Πλίνιος. Πάντως, η Αλχημεία θεωρούνταν ότι υπονομεύει τις αρχές του Ρωμαϊκού κράτους και για το λόγο αυτό απαγορεύτηκε εκείνη την εποχή. Γνωστά κέντρα της Αλχημείας ήταν: το πανεπιστήμιο της Αθήνας, το Σεράπειο της Μέμφιδας, ο ναός του Φθα. Το 529 ο Ιουστινιανός με διάταγμά του έκλεισε αυτά τα κέντρα. Η άσκηση της Αλχημείας περιορίστηκε σε κάποιες περιοχές της Ανατολής, όπως στη Συρία και τη Μεσοποταμία, καθώς και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Από εκεί πήραν την Αλχημεία οι Άραβες κατακτητές και την έκαναν γνωστή αργότερα στην Ευρώπη, κυρίως μέσα από την Ισπανία. Στο μεσαίωνα έχουμε μια καινούργια άνθηση της Αλχημείας με την ακμή να φτάνει μέχρι και τον 17ο αιώνα. Η αλχημεία, τουλάχιστον με την εξωτερική της έννοια ως προ-χημεία, αρχίζει να παρακμάζει με την εμφάνιση της επιστήμης της Χημείας.

Εσωτερική ή Μεγάλη Αλχημεία
Στα πλαίσια του αποκρυφισμού η Αλχημεία είναι το φιλοσοφικό σύστημα, που αποδεικνύει ότι το σύμπαν είναι ενιαίο και που αποσκοπεί στην σύνθεση και ανάλυση του παντός. Είναι η επιστήμη της ανάλυσης, σύνθεσης και εξέλιξης των στοιχείων της φύσης, η επιστήμη της αναγωγής των πάντων στο ένα και το ενιαίο. Σύμφωνα με τις αρχές της Αλχημείας, όλα τα εκδηλωμένα όντα και φαινόμενα είναι εκδηλώσεις της μίας και μοναδικής Φύσης. Ωστόσο, στην υλική τους έκφραση βρίσκονται ανακατεμένα με διάφορα πρόσμικτα, τα οποία τα απομακρύνουν από την καθαρότητα, που είναι το χαρακτηριστικό της ενιαίας τους φύσης.

 Η ενοποίηση των μορφών και η απομάκρυνση των προσμίξεων από την ουσία, είναι το αντικείμενο έρευνας της Αλχημείας. Η Αλχημεία συνδέεται για το λόγο αυτό με το μύθο του διαμελισμού του Όσιρη και την προσπάθεια της Ίσιδας να ενώσει τα διασκορπισμένα μέλη του Θεού, καθώς και με ανάλογους μύθους άλλων πολιτισμών, όπως τον αρχαιοελληνικό μύθο του Διόνυσου του Ζαγρέα, ή το Εβραϊκό μύθο του Χιράμ. Για την Αλχημεία, το πρόβλημα της Πρώτης Αρχής είναι πολύ βασικό και σε ένα επίπεδο συνδέεται με τη γεννεσιουργό φύση του σύμπαντος, ή το εσωτερικό πυρ, που βρίσκεται στον πυρήνα της γης. Ποια είναι η Πρώτη Αρχή, ποια είναι τα αρχικά συστατικά των σωμάτων και είναι αυτά ένα ή πολλά; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα γέννησε τη θεωρία των 4 στοιχείων, γη, νερό, αέρας, φωτιά, που αντιστοιχούν στα 4 σημεία του ορίζοντα. Κατά τον Πλάτωνα, τα 4 στοιχεία είναι εκφράσεις του ενός, ενιαίου και μοναδικού στοιχείου, που ταυτίζεται με τη Φιλοσοφική Λίθο των Αλχημιστών.

Η επιστήμη της Αλχημείας ήταν γνώση προσεγγίσιμη μόνο στους μυημένους, και θεωρούνταν μη κατάλληλη η ανακοίνωσή της στους αμύητους. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιήθηκε στην Αλχημεία μια γλώσσα συμβόλων και αλληγοριών. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η επικρατούσα συσχέτιση της Αλχη-μείας αποκλειστικά και μόνο με την προ-χημεία είναι παραπλανητική και σκοπό έχει να καλύψει τη μυστική γνώση της Αλχημείας, μέσα από την παραβολή μιας άλλης επιστήμης, με την οποία υπάρχουν αντιστοιχίες.
Η Αλχημεία, με την εσωτερική της έννοια, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ήταν η επιστήμη του υλικού κόσμου, και ταυτόχρονα η φιλοσοφία αυτής της επιστήμης. Ακόμη μπορούμε να πούμε ότι η Αλχημεία είναι ένα σύστημα κωδικοποίησης και μνημοτεχνικής με σκοπό την μετάδοση της εσωτερικής γνώσης σε μυημένους. Αυτό το συμπεραίνουμε από τις αναλογίες που υπάρχουν στα σύμβολα που αυτή χρησιμοποιεί με άλλες εσωτερικές επιστήμες και παραδόσεις, όπως είναι τα περισσότερα μυθολογικά συστήματα των πολιτισμών, η Αστρολογία, τα Ταρώ, κ.α.Υπάρχουν αρκετά κείμενα, που αναφέρονται στην Αλχημεία, ενώ κάποια από αυτά είναι γνωστά και ως Ερμητικά κείμενα.

Από τα πιο γνωστά κείμενα αποτελεί και ο Σμαραγδένιος Πίνακας του Ερμή του Τρισμέγιστου,σύμφωνα με τον οποίο η αλχημική διαδικασία αποτελείται από 12 στάδια. Το κείμενο αυτό, όπως εξάλλου και τα περισσότερα αλχημικά κείμενα, μπορεί να ερμηνευτεί με βάση πολλά κλειδιά ερμηνείας. Σε ένα από αυτά περιγράφει την κοσμογέννεση, ενώ σε κάποιο άλλο αντιστοιχεί ακόμη και με καθαρά χημικές διαδικασίες. Σύμφωνα με την Ερμητικές παραδόσεις η Αλχημεία διακρίνεται σε 3 κύκλους, αντίστοιχους με τους 3 κόσμους της Καμπάλα. Τον Θείο, ή αρχέτυπο κύκλο, όπου αναζητά να γνωρίσει την ουσία του Θεού, τις εκδηλώσεις και τους νόμους του. Τον ουράνιο κύκλο, όπου αποσκοπεί στην ανύψωση του ανθρώπου και αφορά το ψυχικό, ή μυστικό έργο. Τον υλικό ή γήϊνο κύκλο, που εφαρμόζεται στον κόσμο των στοιχείων και αποσκοπεί στην μεταστοιχείωση και εξέλιξη της ύλης προς την ενοποίηση. Για την Αλχημεία το παθητικό στοιχείο της δημιουργίας είναι το στοιχείο Υδράργυρος, η Αυτοκράτειρα στην τράπουλα Ταρώ, το υγρό, ευκίνητο και ασταθές, που ενώνεται με το ενεργητικό στοιχείο της δημιουργίας, το στοιχείο Θείο, τον Αυτοκράτορα της Ταρώ, το συντηρητικό πυρ και αρχή των μορφών. Από αυτήν την ένωση γεννιέται το Άλας, ή αλλιώς η φιλοσοφική λίθος, η παρθένος γη, η μεταφυσική ύλη. Από αυτά τα τρία στοιχεία αποτελείται κάθε σώμα στον υλικό κόσμο.
Οι Αλχημικές διαδικασίες πραγματοποιούνται στο Αλχημικό εργαστήριο, μια έννοια που αντιστοιχεί και στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό μέρος της Αλχημείας –(πραγματικό και συμβολικό εργαστήριο).. 

Στο εργαστήριο αυτό, υπάρχει ο φούρνος, που συμβολίζει το πυρ, (Θειάφι). Το Άλας (γη) είναι το κάθε σώμα, που υπόκειται σε Αλχημική μετάλλαξη. Ο Υδράργυρος είναι το στοιχείο νερό, αλλά και το στοιχείο αέρας. Στην αλχημική διαδικασία το στοιχείο, που μεταστοιχειώνεται ενώνεται με τον υδράργυρο και τήκεται μέσα στο φούρνο. Το πρώτο αυτό στάδιο συμβολίζεται με το μαύρο χρώμα. Το τελικό προϊόν της διαδικασίας αυτής είναι η φιλοσοφική λίθος ...

της Φρούλη Τ.

Share