Ρούπελ τα απόρθητα οχυρά

Οχυρά Ρούπελ ή Γραμμή Μεταξά ονομάζεται μία σειρά οχυρών κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, που κατασκευάστηκαν με σκοπό την άμυνα της Ελλάδας σε περίπτωση βουλγαρικής εισβολής κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η οχυρωματική γραμμή που πήρε το όνομά της από τον Μεταξά, τον τότε δικτάτορα της Ελλάδας, αποτελούνταν κυρίως από σήραγγες που κατέληγαν σε παρατηρητήρια, πυροβολεία και πολυβολεία. Οι κατασκευές είναι τόσο ανθεκτικές, ώστε έχουν επιβιώσει μέχρι και σήμερα και κάποιες μάλιστα χρησιμοποιούνται ακόμη. Το κάθε οχυρό αποτελούσε στο σύνολό του ένα περίκλειστο έργο από ένα ή περισσότερα στεγανά συγκροτήματα, ικανό να αμυνθεί προς κάθε κατεύθυνση. Περιλάμβανε σκέπαστρα, πυροβολεία, πολυβολεία, ολμοβολεία, βομβιδοβολεία, παρατηρητήρια, έργα παραλλαγής και παραπλάνησης, πολλαπλές εισόδους και εξόδους. Οι υπόγειες εγκαταστάσεις κάθε οχυρού περιλάμβαναν διοικητήριο, θαλάμους αξιωματικών, θαλάμους οπλιτών, τηλεφωνικό κέντρο, μαγειρείο, δεξαμενές νερού, χώρους υγιεινής, αποθήκες τροφίμων (για 15 μέρες), χειρουργείο, φαρμακείο, συστήματα αερισμού, φωτισμού (γεννήτριες, λάμπες πετρελαίου, φακούς κ.ά.), αποχέτευση, εξωτερικές θέσεις μάχης, αντιαρματικά κωλύματα, θέσεις αντιαεροπορικών όπλων κ.ά.

Στην περιοχή της «Γραμμής Μεταξά» δόθηκε ο κύριος αγώνας της Ελλάδας εναντίον των Γερμανών, ο οποίος έμεινε γνωστός με το όνομα «Μάχη των Οχυρών».

 Το καθένα από τα οχυρά αυτά έχει και την ιστορία του, τη γενναία αντίσταση των υπερασπιστών του. Πολλά οχυρά έμειναν απόρθητα και παραδόθηκαν στις 10 Απριλίου μετά την υπογραφή του σχετικού Πρωτοκόλλου Συνθηκολόγησης (9 Απριλίου 1941).

Η γραμμή υπερφαλαγγίστηκε κατά τη Γερμανική εισβολή 1941 όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα από την Γιουγκοσλαβία τον Απρίλιο του 1941. Οι ελληνικές δυνάμεις που υπερασπίζονταν τη γραμμή αντιστάθηκαν κατά τη Μαχη των Οχυρών με σθένος και υπέρμετρο ηρωισμό. Αυτό φαίνεται από τις δηλώσεις που θα διαβάσετε παρακάτω:

Ο Επιτελάρχης του ΧΧΧ Γερμανικού Σώματος Στρατού 

προς τον μεταβάντα εις Καβάλλαν Αντιστράτηγον Δέδεν

 διοικητήν της Ομάδος Μεραρχιών:
« Επολεμήσατε θαυμάσια, το πυροβολικόν σας 

ήτο υπέροχον, αι πλαγιοφυλάξεις σας αποτελεσματικώταται. 

Μόλις εκινείτο και μια ομάς μάχης, εδέχετο επιτυχώς βολήν.»
 

Όταν δε αυτός επιτελάρχης επληροφορήθη πόσον ασθενές πυροβολικόν διετίθετο
εις την γραμμήν των οχυρών απήντησεν:
«Είσθε αξιέπαινοι διότι επροξενήσατε εντύπωσιν μεγάλης ισχύος και
μεγίστης αφθονίας μέσων η οποία ήτο δυνατόν να επιδράση εις τας
αποφάσεις της Γερμανικής διοικήσεως».

Ο Στρατηγός Paul Hasse εις άρθρον του υπό τον τίτλον «Οι ανδρείοι
Έλληνες» δημοσίευσεν εις Γερμανικήν εφημερίδα, έγραφε μεταξύ άλλων:

 «Την 6ην Α̟ριλίου τα Γερμανικά στρατεύματα επιτέθησαν κατά της
γραμμής Μεταξά, κειμένης ανατολικώς του Αξιού. Τα επιτιθέντα
συντάγματα είχον ήδη πείραν διασπάσεως οχυρωμένων 

γραμμών εκ προηγούμενων εκστρατειών εις τας οποίας είχον λάβει μέρος. Οι
Έλληνες όμως φρουροί των οχυρών, ημύνθησαν παρά τα φλογοβόλα
και τας χειροβομβίδας, μετά σκληρού φανατισμού, ανάλογον του
οποίου δεν είχον συναντήσει οι Γερμανοί στρατιώται εις ουδεμίαν
των προηγουμένων εκστρατειών των. Εφ’ όσον και εις ακόμη
στρατιώτης ηδύνατο να παραμείνη εις το Οχυρόν του επυροβόλει».

Ο Στρατάρχης Φον Λιστ εις την αμέσως μετά τον αγώνα ημερησίαν διαταγήν
του ανεγνώρισεν ότι:
«οι Έλληνες υπερησπίσθησαν την πατρίδα των γενναίως» και
συνέστησεν εις τους Γερμανούς στρατιώτας όπως αντικρύσουν και
μεταχειρισθούν τους Έλληνας αιχμαλώτους όπως αξίζει εις γενναίους
στρατιώτας.»
 

Αυτός ούτος ο Χίτλερ εις τον ενώπιον του Ράιχσταγ λόγον τιμής του της 4ης
Μαΐου 1941, φθάνων εις τον απολογισμόν των εκστρατειών του είπεν:
«… Η ιστορική δικαιοσύνη όμως με υποχρεώνει να διαπιστώσω ότι
από όλους τους αντιπάλους τους οποίους αντιμετωπίσαμεν, ο Έλλην
στρατιώτης ιδίως επολέμησε με ύψιστον ηρωισμόν και αυτοθυσίαν.
Εσυνθηκολόγησε μόνον όταν η εξακολούθησις της αντιστάσεως δεν
ήτο πλέον δυνατή και δεν είχε κανένα λόγο».

Οι παραπάνω δηλώσεις είναι ιστορικές και όπως θα διαβάσατε προέρχονται από τα χείλοι των κατακτητών. Αρα πιστεύω η αξία τους είναι μεγάλη. Ομως για ιστορικούς λόγους, λόγο της σημερινής επετείου ας δούμε όλα όσα διαδραματίστηκανμε σειρά:
6η Απριλίου 1941

H γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 05.15 της 6ης Απριλίου. Για τον κανονισμό των βολών πυροβολικού είχε μεταφερθεί στα βόρεια του Στρυμόνα ένα δέσμιο στη γη αερόστατο, η παρουσία του ήταν προκλητική καθώς η ελληνικές δυνάμεις στερούσαν από αεροπορική κάλυψη. Ελάχιστα λεπτά αργότερα άρχισαν οι επιθέσεις από αεροσκάφη στούκας, στόχος τους εκτός από το οχυρό ήταν και το Κέντρο Αντίστασης Καπίνας. Η γερμανική επίθεση στα ανατολικά του Ρούπελ Στα ανατολικά του αριστερού υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου έδρασαν τα τάγματα ΙΙ/125 & ΙΙΙ/125, όπου σύμφωνα με το σχέδιο της επίθεσης έπρεπε πρώτα να καταλάβουν το ύψωμα 350 στο διάκενο των οχυρών Ρούπελ-Καρατάς. Για να μην  καταληφθεί το ύψωμα πολέμησαν, η διμοιρία του φυλακίου Κούλας, και του 3ου λόχου προκάλυψης. Το ΙΙ/125 τάγμα πλησίασε, στις 06.40, το ύψωμα 350 και το κατέλαβε με αιφνιδιαστική επίθεση, ακολουθούμενο από το ΙΙΙ/125.

Επίθεση του ΙΙΙ/125 γερμανικού τάγματος Εκμεταλλευόμενοι τις πτυχώσεις του εδάφους, οι Γερμανοί έφθασαν σε απόσταση 200 μ. από τα έργα του οχυρού Ρούπελ. Οι υπερασπιστές του οχυρού μαζί με την βοήθεια του Καρατάς και του πυροβολικού κατάφεραν να αποκρούσουν και της τρεις επιθέσεις του τάγματος. Διείσδυση του ΙΙ/125 γερμανικού τάγματος στα νώτα του Ρούπελ Οι Γερμανοί του ΙΙ/125 τάγματος υποβλήθηκαν σε παρόμοιες δοκιμασίες, αλλά ήταν ο μόνος πραγματικός κίνδυνος για τις ελληνικές δυνάμεις καθ’όλοι την διάρκεια του αγώνα. Από τους 100 άντρες πέρασαν οι 60 με μια ομάδα βαρέων πολυβόλων και μια ομάδα διαβιβαστών. Οι υπόλοιποι λόχοι του τάγματος γνώρισαν την καταστροφή. Ο 5ος λόχος σχεδόν διαλύθηκε. Ο 8ος κατάφερε να περάσει το βράδυ της 6-7/4 και ενώθηκε με τα υπόλοιπα τμήματα το μεσημέρι της 7/4 με πολύ μεγάλες απώλειες. 7η Απριλίου 1941

Την αυγή του 7ης Απριλίου συγκροτήθηκαν τρεις περίπολοι του Ρούπελ με αποστολή την εκκαθάριση της περιοχής από τους εχθρούς και την αποκατάσταση της τηλεφωνικής επικοινωνίας. Αποτέλεσμα αυτής της περιπολίας ήταν η σύλληψη 14 αιχμαλώτων με 3 συσκευές ασυρμάτου και 2 όλμους. Επίσης δεν έλειψαν οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί, μάλιστα στις 7-8/4 τα στούκας χρησιμοποίησαν βόμβες  500 κιλών. Η υποχώρηση των Γερμανών και οι μικρές απόλυες των Ελλήνων υπερασπιστών ανύψωσαν το ηθικό των Ελλήνων. Ο Παπακωνσταντίνου σημειώνει χαρακτηριστικά: "Το ηθικών των στρατιωτών υπέροχον. Τους βομβαρδισμούς και την  κόλασιν πυρός υποδέχοντο με ζητωκραυγάς". Αγώνες εναντίον των Γερμανών στα νώτα του Ρούπελ Η παρουσία των Γερμανών στα νότια του οχυρού Ρούπελ απασχόλησε τις ελληνικές δυνάμεις. Η διμοιρία αρμάτων που θα ενεργούσε με το απόσπασμα του Παπαχατζή δεν χρησιμοποιήθηκε λόγω εδαφικών δυσχερειών. Εναντίων των Γερμανών που είχαν καταλάβει το παρατηρητήριο της 7ης πυροβολαρχίας στο ύψωμα Τεπελάρ κινήθηκαν δύο διμοιρίες του 3ου λόχου υπό των Νιάνου και Παπαχατζή υπό τον ανθυπολοχαγού Καρατζά. Μετά από ολοήμερη μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις κατάφεραν να απωθήσουν τους Γερμανούς στο ύψωμα Γκολιαμά ανάμεσα στο χωριό Κλειδί και το λόφο Λουτρών.

8η Απριλίου 1941

Στις 6:00 το πρωί της 8ης Απριλίου το οχυρό Ρούπελ δέχτηκε νέο σφοδρό βομβαρδισμό από την αεροπορία και το πυροβολικό, που συνεχίστηκε όλη την ημέρα. Οι Γερμανοί του ΙΙΙ/125 τάγματος ετοιμάστηκαν για νέα επίθεση με τρεις ομάδες εδάφους και μία διμοιρία σκαπανέων. Για το σκοπό αυτό ενισχύθηκε με δύο διμοιρίες του 13ου και 14ου λόχου.Οι απώλειες του οχυρού την ημέρα αυτή ήταν ένας νεκρός και τέσσερις τραυματίες οπλίτες ενώ οι υλικές ήταν ελάχιστες. Σημαντικές, αντίθετα, ήταν οι απώλειες του εχθρού. Ενέργειες για την εξουδετέρωση των Γερμανών στα νώτα του Ρούπελ. Πιο σοβαρή ήταν η κατάσταση στα νότια του οχυρού αφού το ΙΙ/125 τάγμα ενισχύθηκε από την κάθοδο των γερμανών δυνάμεων της 5ης Ορεινής Μεραρχίας στα δυτικά του Στρυμόνα.

Η κατάσταση χειροτέρεψε για την ελληνική πλευρά γιατί η Ομάδα Μεραρχιών διέταξε τα τάγματα του 41 Συντάγματος Πεζικού να επιστρέψουν στης αρχικές τους θέσεις μάχης. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη καθώς η επόμενη προγραμματισμένη ενέργεια ήταν η διάβαση του Στρυμόνα από την 5η Ορεινή Μεραρχία.  9η Απριλίου 1941

Το οχυρό Ρούπελ υπέστη βομβαρδισμούς πυροβολικού και αεροπορίας και την ημέρα αυτή. Μέχρι το μεσημέρι οι βομβαρδισμοί ήταν μικρής έντασης αλλά από τις 14:00 μετατράπηκαν σε σφοδρούς. Στις 12:30, όμως, όταν επρόκειτο να εφορμήσουν τα τμήματα κρούσης, το ελληνικό πυροβολικό εξαπέλυσε στους χώρους εξόρμησης το φονικό πυρ και προκλήθηκαν πολλές και βαριές απόλυες στους Γερμανούς. Μετά από αυτό τα γερμανικά τμήματα άρχισαν να οπισθοχωρούν. Οι απόλυες του οχυρού ήταν πέντε νεκροί και έντεκα τραυματίες. Στις 17:00 προσήλθαν Γερμανοί κήρυκες για να γνωστοποιήσουν την συνθηκολόγηση του ΤΣΑΜ ζητώντας την παράδοση του οχυρού.

Ο διοικητής του, Ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος απάντησε ότι τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται και ότι θα συνεχίσει τον αγώνα στερούμενος άλλων διαταγών. Ο κήρυκας διαβεβαίωσε στην στρατιωτική του τιμή ότι δεν επρόκειτο για απάτη και όρισε συνάντηση για την 6:00 της επόμενης 10/4. Το οχυρό επικοινώνησε με τη Μεραρχία όπου κοινοποίησε την συνθηκολόγηση. Η αντίδραση των ανδρών του οχυρού ήταν ότι ο αγώνας έπρεπε να συνεχιστή. Την επομένη 10 Απριλίου 1941 έλαβε χώρα η παράδοση του οχυρού. Τα γερμανικά τμήματα "μας εσεβάσθησαν και μας ετίμησαν", σύμφωνα με την έκθεση Πλευράκη. 

 Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο γερμανικό τμήμα και απέδωσαν τιμές. Ο εντεταλμένος για την παραλαβή του οχυρού Γερμανός αξιωματικός συγχάρηκε τον διοικητή του, Ταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο, διαβεβαιώνοντας τα συγχαρητήρια και το θαυμασμό των ανωτέρων του. Τόνισε μάλιστα ότι για τους Γερμανούς αποτελούσε τιμή και υπερηφάνεια ότι είχαν ως αντίπαλο έναν τόσον ηρωικό στρατό. Σχετικά με τις απόλυες των εμπολέμων στον αριστερό υποτομέα του Συγκροτήματος Σιδηροκάστρου, ο Πλευράκης σημειώνει στην έκθεση του: "Αι απώλειαι ασήμαντοι έναντι τοιούτου αγώνος ώστε περιορισθεί σε 4 νεκρούς αξιωματικούς και 40 άνδρες τραυματίες 2 αξιωματικοί και 150 άνδρες. Απεναντίας του αντιπάλου βαρύτατε ως μαρτυρούν τα υπάρχοντα νεκροταφεία και ας αποσιωπώ δια λόγους σκοπιμότητος".

Share